هفته پژوهش را تبریک عرض می‌کنم و از جوانان فعال در این عرصه قدردانی می‌کنم بهترین تشکر از شما عزیزان این است که شما حس اثربخشی تحقیقات و پژوهش خود را در تصمیم‌گیری‌ها ببینید و هیچ قدردانی بالاتر از این نیست که بافکر نوی شما گره‌ای از مشکلات کشور باز شده و مسئله‌ای از مسائل متعدد کشور که بعضاً سالیان دراز حل نشده، حل شود. به‌عنوان رئیس مجلس در جای‌جای تصمیمات مجلس، آثار فکر، اندیشه، عقلانیت و تحقیقات شما را می‌بینم؛ ازاین‌رو به شما خداقوت می‌گویم و صمیمانه از فعالیت‌هایتان قدردانی می‌کنم.

مرکز پژوهش‌ها به ارتقای دانش حکمرانی بپردازد/ ضرورت توجه پژوهشگران مرکز پژوهش‌ها به ماهیت سیاستی و سیاسی خود

امروز بیشترین آسیب در کشور از حوزه حکمرانی است. یکی از وظایف مهم مرکز پژوهش‌ها، توجه و پرداختن به این موضوع است که درعین‌حال که این مرکز در بخش‌های مختلف تولیدات خود را در قالب مطالبی عرضه می‌کند، باید به ارتقای دانش حکمرانی بپردازد و آن را مدنظر داشته باشد.

با جابه‌جایی دولت‌ها و مجلس‌ها، بخشی از مرکز پژوهش‌ها به مراکز تحقیقاتی دیگر کوچ می‌کنند و بعد از مدتی ممکن است مجدداً به این مرکز باز گردند که بسیار خوب است چرا که در حوزه حکمت نظری و حکمت عملی تجربه کسب می‌کنند. تعدادی از شما را در مسئولیت‌های اجرایی و سپس در قالب پژوهشگران مرکز پژوهش‌ها دیده‌ام. دراین‌بین مهم است که شما به نقش ماهیتی و سیاستی و سیاسی خود توجه کنید.

ضرورت تحقیق و پژوهش در هر جایگاهی برای اثربخشی فرایند تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری

الزاماً لازم نیست همان چیزی که پژوهش می‌شود، موبه‌مو به مرحله اجرا درآید؛ اما انصاف این است که منطق و دلیل قوی‌تری برای تغییر آن پیدا شود، پژوهش‌های علمی صورت‌گرفته به‌عنوان یک سند است؛ چراکه قرار است یک نقص را برطرف کند. الزاماً همه تحقیقات مرکز پژوهش‌ها مطابق با اجرا نیست؛ اما باید بدانید که جابه‌جایی صندلی‌ها نباید ماهیت ما را تغییر دهد که خطر بزرگی برای حکمرانی و رفتارهای فردی در حوزه مسائل تربیتی و اخلاقی است. مصداق آن نیز آیه شریفه «َیَقولونَ نُؤمِنُ بِبَعضٍ وَنَکفُرُ بِبَعضٍ» است و عدم توجه به این موضوع موجب خسارات فردی، جمعی و حکمرانی است.

ما هر کجا مسئول، وزیر، وکیل و رئیس می‌شویم نباید احساس کنیم؛ چون این صندلی را داریم، علامه دهر هستیم و نیازی به تحقیق و پژوهش و نخبگان و پژوهشگران نداریم. بسیاری از مشکلات ما که باعث می‌شود از اول مسائل را تکرار کنیم و چند دهه برخی از مسائل حل نشده، باقی بماند به‌خاطر همین رویکرد است. این رویکرد غلط به اثرگذاری در فرایند تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری آسیب می‌زند.

حکمرانی باید فرهنگ پایه باشد

امروز برای هر اقدامی یک پیوست فرهنگی قرار داده می‌شود که صرفاً برای رفع تکلیف است، ما نمی‌توانیم با رفع تکلیف، کار را پیش ببریم. آنچه ما در پژوهش‌ها، تصمیم‌سازی‌ها و حکمرانی انجام می‌دهیم باید با گوشت، پوست‌واستخوان خود حس کنیم و از بن دندان باروح و جانمان مرتبط باشد. اقدامات، تصمیمات و حکمرانی ما در هر بخش و موضوعی باید فرهنگ پایه باشد و هیچ استثنایی در این حوزه وجود ندارد.

سال ۱۳۵۹ و ابتدای جنگ هیچ فهمی از پیوست فرهنگی و امور فرهنگ پایه نداشته و هیچ ایده‌ای در این زمینه نداشتم چرا که دغدغه آن وجود نداشت، اما در همان ۶ماهه ابتدای جنگ با گوشت، پوست‌واستخوان خود دیدم که این موضوع چقدر اهمیت دارد. تا زمانی که بنی‌صدر فرمانده بود، فرهنگ، مبانی، اندیشه و فکر جنگ ۱۸۰ درجه متفاوت با زمانی بود که امام (ره) مجدداً بعد از عزل بنی‌صدر، فرماندهی کل قوا را در دست گرفت. همه این تفاوت‌ها در باورها، عملیات ها، کد رمزها و غیره دیده می‌شد.

هنر پژوهشگران مرکز پژوهش‌ها تبدیل مشکلات به مسئله است

جنگ که یک کار  نظامی و خشن محسوب می‌شد به شکل فرهنگ پایه درآمد و همین عامل تداوم و عزت ما در جنگ شد، عزت و پیروزی ما در جنگ کار تجهیزات و امکانات نبود. تفسیر آن نیز آیه شریفه «کم من فئة قلیلة غلبت فئة کثیرة باذن اللَّه» و «وَمَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَلَکِنَّ اللَّهَ رَمَی» بود. بعد از آن بود که سنت‌های الهی فرهنگ پایه شد به این معنا که در روح و جسم رزمندگان رخنه کرد؛ اما امروز متأسفانه در حکمرانی به موضوعات فرهنگ پایه اعتقاد نداریم و یا صرفاً با پیوست فرهنگی به‌عنوان رفع تکلیف به آن نگاه می‌کنیم.

نباید مسائل خودمان را دنبال کنیم؛ بلکه باید مسئله را از متن مردم و جامعه کشف کنیم، ما باید ببینیم مشکل و مسئله مردم چیست؛ شاید آنها از این موضوعات به‌عنوان مسئله یاد نکنند و آن را مشکل ببینند؛ لذا هنر شما محققان مرکز پژوهش‌ها و نخبگان این است که مشکل را به مسئله تبدیل کنید و در ادامه باید مسئله را در کشور در هر سطحی که لازم است به رسمیت بشناسیم.

هم‌اندیشی و هم‌آفرینی آینده ایران از اقدامات مؤثر مرکز پژوهش‌هاست

امروز یکی از مشکلات ما این است که مسئله را به رسمیت نمی‌شناسیم. گاهی برخی برای اینکه زباله‌های کف خانه دیده نشود آن را زیر فرش می‌کنند؛ اما بالاخره زیر فرش پر می‌شود. صرفاً شناخت مسئله مهم نیست؛ بلکه به‌رسمیت‌شناختن آن مهم است. مسئله باید حل شود. اما گام نخست برای حل آن، به‌رسمیت‌شناختن است. خیلی از اختلاف‌نظرها و جنگ و گریزها ریشه در بحث‌های علمی نداشته و بر اساس بحث طلبگی و کارشناسی نیست؛ بلکه جاهایی لجبازی است. گاهی افراد در جلسات منتظر هستند تا فردی که با او اختلاف دارند، چیزی بگوید تا خلاف آن نظر دهند. بسیاری از ما گرفتار چنین جلساتی هستیم که صرفاً وقت کشور را می‌گیرد. اینجاست که مشخص می‌شود فهم درستی از حکمرانی، مفاهمه و گفتگو وجود ندارد.

یکی از موضوعات مثبتی که مرکز پژوهش‌های مجلس به آن پرداخته است، هم‌اندیشی و هم‌آفرینی آینده ایران یکی از اقدامات مهم این مرکز است، به آقای نگاهداری نیز گفتم درباره این موضوع جلسات جداگانه برگزار شود. اصل این موضوع که روبه‌جلو نگاه‌کردن است، شایسته تقدیر است و در ادامه باید با شیوه‌های کارآمد و درست پیش برود.

همه موانع سر راه اجرای برنامه هفتم را بر می‌داریم

برنامه هفتم نتیجه زحمات و تلاش مرکز پژوهش‌ها است مرکز پژوهش‌ها اگر نقش اصلی را نداشت؛ اما بسیار سر این موضوع وقت گذاشت و حتی تا پیش از تدوین آن از سوی دولت، خودش به‌تنهایی یک برنامه هفتم نوشت و به دولت سیزدهم نیز کمک کرد. کار تا جایی پیش رفت که برنامه هفتم نسبت به ۶ برنامه قبل قابل‌اجراترین برنامه شد. امروز نظارت بر اجرای برنامه و کمک به دولت برای اجرای آن نیازمند کمک‌های همه‌جانبه مرکز پژوهش‌هاست.

هر کجا هم در مسیر اجرای احکام برنامه هفتم مشکل ایجاد شد، موضوع را بررسی می‌کنیم که یا دولت را قانع کنیم که قابلیت اجرا دارد و یا اگر نیاز به اصلاح داشت، آن را در مجلس اصلاح می‌کنیم؛ اما اجازه نمی‌دهیم هیچ موضوعی مانع تحقق احکام برنامه شود.

تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان با آینده‌نگری مرکز پژوهش‌ها دنبال شد/ اجرای ۳۰ ماده اولویت‌دار برنامه هفتم، ۷۰ درصد برنامه را پیش می‌برد

دررابطه‌با تدوین و تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان، حضرت آقا سال ۱۴۰۱ را سال حمایت از تولیدات دانش‌بنیان اعلام کردند و ۱۹ اردیبهشت‌ماه همان سال بود که قانون‌دانش بنیان ابلاغ شد؛ قطعاً این قانون طی این دو ماه نوشته نشده بود؛ بلکه با آینده‌نگری و به تشخیص ضرورت از سوی شما بود که این قانون را از قبل پیگیری کردیم.

امروز انجام هر کاری در کشور باید دو شرط داشته باشد؛ هم مهم باشد و هم فوری، گاهی برخی امور فوری هستند؛ اما مهم نیستند و برخی امور دیگر مهم هستند؛ اما فوری نیستند که پرداختن به آنها صرفاً اتلاف وقت است. ما در جریان اجرای برنامه هفتم باید متمرکز به اجرای احکامی شویم که مهم و فوری است. اگر حدود ۲۸ تا ۳۰ ماده را در اولویت قرار داده و بر آنها متمرکز شویم، بیش از ۷۰ درصد برنامه را پیش برده‌ایم. متأسفانه گاهی خود را معطل اجرای ۱۲۰ ماده کرده و نیروها را پراکنده می‌کنیم که با امکانات محدودی که داریم، نتیجه نمی‌گیریم.

ضرورت برگزاری جلسات ۴ جانبه اجرای برنامه هفتم با حضور دولت، مجلس، ذی‌نفعان و نخبگان به نمایندگی از مردم

ما امروز آثار سرمایه صندوق که حدود ۲۵ همت است را می‌بینیم؛ همچنین آثار نحوه ارتباط با بخش خصوصی و دریافت مالیات نیز مشهود است. مرکز پژوهش‌ها کار خوبی را طی دو نوبت انجام داد که بسیار زیبا و مؤثر بود. ما پایان سال نخست، نشست ۳ جانبه ای میان مجلس، دولت و ذی‌نفعان برگزار کردیم و بخش عمده اجرای این قانون بعد از همان دو جلسه صورت گرفت که تأثیرگذار بود و امروز به هر جلسه‌ای که می‌رویم نخبگان از اهمیت آن دو جلسه یاد می‌کنند.

ما باید مفادی از برنامه هفتم را اولویت قرار داده و بر آن نظارت کنیم تا اجرا شود، این قوانین باید احصاء شود و نشست‌هایی برای آن برگزار شود؛ البته نخبگان باید به نمایندگی از مردم در این میز به‌عنوان طرف چهارم حضور داشته باشند؛ یعنی دولت، مجلس، ذی‌نفعان و نخبگان در این جلسه حاضر باشند و به موضوعات بپردازند تا مسائل پیش برود.

کمیسیون‌های تخصصی، ستون فقرات مجلس هستند

با ورود به مجلس یازدهم دریافتم که کمیسیون‌ها اصل کار مجلس هستند، قانون‌گذاری و نظارت در کمیسیون‌ها صورت می‌گیرد. کمیسیون‌ها ستون فقرات مجلس هستند. همه تصمیمات و یا تبدیل‌شدن طرح‌ها و لوایح به قانون به فسفری باز می‌گردد که نمایندگان در کمیسیون‌ها مصرف کرده‌اند و به عرقی باز می‌گردد که آنها در جریان بررسی آن در کمیسیون‌های تخصصی ریخته‌اند و صحن مجلس تغییر چندانی در این مباحث نمی‌دهد و صرفاً نواقص را رفع می‌کند.

امروز کمیسیون‌های تخصصی در چنین جایگاهی قرار نگرفته‌اند، بخشی از انجام این وظیفه بر عهده نمایندگان مجلس بوده که قانون‌گذار است و مرکز پژوهش‌ها در حوزه قانون‌گذار به ارائه داده‌های دقیق کمک می‌کنند. البته دیده‌ام که گاهی اندیشمندان قصد دارند در کمیسیون‌ها صحبت کنند؛ ولی اجازه صحبت به آنها داده نمی‌شود. گاهی نه‌تنها اجازه نمی‌دهند؛ بلکه با لحن تحقیرآمیز نیز با آنها صحبت می‌کنند؛ اما این رفتار نباید باعث دلسردی شما شود. کار برای خدا نباید دلسردی داشته باشد. هیئت‌رئیسه، رؤسای کمیسیون‌ها و نمایندگان باید کمک کنند تا کمیسیون‌ها در حوزه قانون‌گذاری به جایگاه اصلی خود برسند در غیر این صورت ما دچار آسیب می‌شویم.

خط تولید قانون باید بی‌عیب‌ونقص باشد/ ضرورت افزایش همکاری مرکز پژوهش‌ها با دولت

تعداد کمیسیون‌ها و نحوه ارجاع موضوعات به آنها متفاوت شده چرا که شاهد موضوعات نوپدید هستیم، از این رو باید شرح وظایف برخی کمیسیون‌ها تغییر کرده یا اضافه شود و نباید به انتهای دوره نیز برسد؛ بلکه باید میانه آن انجام شود که هم اکنون در میانه مجلس دوازدهم زمان مهم برای انجام این کار است تا پیگیری شود و سازوکار آن به دست شما پژوهشگران مرکز پژوهش‌هاست. این کار، پیچیده و سخت است و راحت نیست؛ اما شما می‌توانید آن را دنبال کنید.

دررابطه‌با ضرورت افزایش همکاری مرکز پژوهش‌های مجلس با کمیسیون‌های دولت برای اصلاح سازوکارها، محصول نهایی ما قانون است که اگر درست نباشد و خط تولید آن بی‌عیب‌ونقص نباشد، نمی‌توانیم کار خود را به‌درستی انجام دهیم. معتقدم بسیاری از موضوعات ریشه‌ای و مسائل مهم کشور باید در جریان قانون‌گذاری و اجرایی‌سازی آن و نظارت بر اجرای آن پیگیری شود که کنشگری آن در مرکز پژوهش‌ها اتفاق می‌افتد.

ضرورت اصلاح بخش قانون‌گذاری در آیین‌نامه داخلی مجلس

دررابطه‌با ضرورت اصلاح موادی از آیین‌نامه داخلی مجلس در حوزه قانون‌گذاری، ما با شفاف‌سازی، هوشمندسازی و گام‌های جدی که در مجلس برمی‌داریم باید به روند قانون‌گذاری دقت داشته باشیم و اصلاحات موردنیاز را انجام دهیم. مرکز پژوهش‌ها باید ایده و فکر نمایندگان را در این حوزه دریافت کرده و تبدیل به طرح کرده و با همکاری دولت، آن را به مجلس ارائه کنند؛ لذا شما هستید که باید مسیر را طی کنید.

فعالیت سامانه «قانون یار» و تنقیح قوانین، این اقدامات باعث می‌شود به نقطه‌ای برسیم که دیگر شاهد دوباره‌کاری‌ها نباشیم و بعدازاین صرفاً قوانینی که ایراد دارد را اصلاح کنیم و این اصلاح نیز باید به‌درستی انجام شود. نقش بی‌نظیر این موضوع بر عهده جوانان متعهد و اندیشمند مرکز پژوهش‌هاست که با کمک سایر نخبگان کشور انجام می‌شود. در پایان مجلس دوازدهم مسیر سنتی قانون‌گذاری را با فرصت‌هایی که فناوری در اختیار ما قرار داده و جوانان خلاق  می‌توان اصلاح کرد و پیش برد.