از مجاهدان عرصه مسکن بهویژه برای مسکن روستاییان که منبع تولید هستند قدردانی میکنم، طبق فرموده امام (ره)، این زجرکشیدهها بودند که تا آخر خط در میدان هستند و شما توفیق خدمت به آنها رادارید که خالصانه و مجاهدانه تلاش میکنید و گمنام هستید لذا امیدوارم روزبهروز باتدبیر و خلاقیت بیشتر در این مسیر گام بردارید و پیش بروید.
بنیاد مسکن از نخستین نهادهای انقلابی بود که بافرمان راهبردی و کاربردی امام (ره) تأسیس شد
بنیاد مسکن را جزء نخستین نهادهای انقلابی بعد از تشکیل نظام مقدس جمهوری اسلامی میدانم، بعد از پیروزی انقلاب بلافاصله شاهد وقوع جنگ بودیم اما قبل از آن نیز شاهد مشکلات امنیتی در برخی شهرها بودیم که باعث شد امام فرمان تاریخی تأسیس سپاه پاسداران را در دوم اردیبهشتماه سال 1358 صادر کنند؛ این در حالی است که بنیاد مسکن در 21 فروردینماه همان سال و تنها چند روز بعد از رأی مردم به جمهوری اسلامی ایران، بر اساس فرمان تاریخی امام (ره) که پیامی قوی، دقیق، راهبردی و کاربردی داشت، تأسیس شد.
کسانی که امروز درک درستی از استراتژی و راهبرد دارند میدانند که استراتژی به معنای اقدام است تا بتواند روشها را برای تحقق اهداف آن تأمین کند که فرمان امام (ره) در آن تاریخ چنین ویژگی داشت و تا به امروز همچنان یک فرمان زنده، کاربردی و راهبردی است.
امام (ره) مسکن را بهعنوان یکی از مهمترین موضوعات در نظر داشتند که از وظایف بنیاد مسکن قراردادند، باید دید چرا امام (ره) در اولین فرمان خود چنین نهادی را پایهگذاری کردند و موضوع مسکن را در آن قراردادند. شرط انصاف و عقل این است که طی 45 سالی که از پیروزی انقلاب گذشته، اقدامات خود را بررسی کرده و نقاط قوت و ضعف و ثمرات و تبعات آن را ببینیم و واقع بینانه تحلیل کنیم تا بتوانیم در این زمینه شاهد تحول جدی باشیم و در حکمرانی این بخش از کار خود را با درایت و پختگی پیش ببریم.
حکمرانی کارآمد با رعایت عدالت میتواند زندگی در شأن مردم رقم بزند
بیشک با نگاه کلی به انقلاب اسلامی که برخاسته از قرآن کریم، اهلبیت (ع) و آیات و روایات است در مییابیم که مسائل مادی برخاسته از مسائل معنوی بوده و همین مادیات نیز میتواند به حوزه معنویات کمک کند و ازاینرو است که میگوییم انقلاب اسلامی باید دین و دنیای مردم را باهم پیش ببرد و ضمانت کند و هرکدام اینها بدون دیگری جزء اهداف انقلاب اسلامی نبوده و نیست.
رعایت عدالت و حقوق مردم که با حکمرانی و مدیریت درست، کارآمدی، اقتدار و ارائه برنامه خلاقانه قابل انجام است، هرگاه اینگونه عمل کردیم میتوانیم بگوییم از ظرفیتهای خود درست استفاده کردهایم و خواهیم توانست زندگی درخور شأن مردم ایجاد کنیم.
مسکن یکی از پیشرانهای حوزه اقتصاد است
درگذشته خوراک و پوشاک بسیار مهمتر از مسکن بود، کسی توقع نداشت حتماً مسکن داشته باشد و سبک زندگیها فرق میکرد اما واقعیت امروز این است که مسکن بهاندازه خوراک و پوشاک در زندگی موضوعیت داشته تا جایی که مردم از خوراک و پوشاک خود میزنند تا سرپناهی برای خود تأمین کنند.
مسکن را یکی از پیشرانهای حوزه اقتصادی میدانم، مسکن یک شاخص اثرگذار در اقتصاد ملی است و با بخش وسیعی از حوزه اقتصادی کشور ارتباط دارد لذا این حوزه ازیکطرف بهعنوان ضرورت مردم و از سوی دیگر بهعنوان یک پیشران مهم است که باید به آن توجه شود.
دستیابی به اهداف جوانی جمعیت نیازمند حل مسئله مسکن است/ تولید قدرت در مراکز جمعیتی رخ میدهد
درعینحال که مسکن در حوزه اقتصادی اثرگذار است، بهشدت در حوزه مسائل اجتماعی نیز تأثیر دارد، امروز 2 چالش بزرگ در کشور داریم که یکی از آنها «آب» به لحاظ تأمین آن و یک موضوع محیط زیستی و چالش دوم «پیری جمعیت» است که بر اساس پنجره جمعیتی تنها یک دهه فرصت داریم؛ لذا جوانی جمعیت نیازمند توجه است؛ حال ببینید که مسکن چقدر در این حوزه تأثیرگذار است و ازدواج چقدر به آن بستگی دارد. بحثهای تربیتی، مسائل آموزشی، آرامش و استحکام خانواده، کاهش طلاق و اعتیاد نیز به مسکن ارتباط دارد و در حوزه فرصتها و آسیبهای اجتماعی و موضوعات فرهنگی نیز اثرگذار است.
مسکن در حوزه میراثی و معماری نیز اثرگذار است، وقتی حرف از تمدن و تولید قدرت میزنیم، باید بدانیم که این تولید قدرت در مراکز جمعیتی رخ میدهد. زمانی که حرف از مولدسازی و تولید میزنیم چه چیزی مهم است؟ تولید دانش و معرفت، ثروت، منزلت و قدرت مهم است و در یک مرکز حکمرانی درست میتوانیم آنها را به یکدیگر تبدیل کنیم؛ همه اینها در مراکز جمعیتی رخ میدهد و مسکن بهصورت ریشهای در این موضوعات اثرگذار است.
سیاست غلط در تولید مسکن باعث انباشتگی سرمایههای بزرگشده است/ چند میلیون مسکن خالی با چند میلیون خانواده فاقد مسکن داریم
همه ما در حکمرانی وظیفه توجه به حوزه مسکن را داریم. ما باید به این پرسش پاسخ دهیم که آیا بعد از گذشت 45سال توانستهایم مسئله مسکن در کشور را حل کنیم یا خیر؟ قطعاً خیر. حتی جایی که مسکن تولیدشده، شاهد انباشتگیهای بزرگ از سرمایههایی بودهایم که باید برای پیشرفت کشور در جریان باشند اما در زمین دفن و راکد شده و با افزایش تورم، فقط پیمانکاران سود میبرند درحالیکه چند میلیون مسکن داریم که خالی بوده و از سوی دیگر چند میلیون خانواده فاقد مسکن داریم.
هم تولید مسکن کم است و هم آنهایی که تولیدشده، احتکار شده است، برای ایجاد تحول در مسکن و هر بخش دیگری باید این باور را داشته باشیم که در وهله اول فهم و درک درستی از موضوع داشته باشیم که همان نیز بهتنهایی کفایت نمیکند و باید به فهم مشترکی در یک مجموعه مدیریتی، حکمرانی و مجموعه کاری از بالاترین سطح تا پایینترین سطح داشته باشیم که شامل سیاستگذاران تا دستگاههای اجرایی میشود.
تاکنون موفق به حل مسئله مسکن نشدهایم/ حل مسئله مسکن نیازمند گفتوگو در جامعه است
اگر مسئله مسکن را نتوانستیم حل کنیم که تاکنون نتوانستهایم؛ باید آن را به رسمیت بشناسیم. ما باید اول این هنر را داشته باشیم و بدانیم که چگونه مشکل خود را به مسئله تبدیل کرده و در ادامه توان حل مسئله را پیدا کنیم؛ مادامیکه مشکل را به مسئله تبدیل نکرده و بهعنوان یک مسئله به رسمیت نشناسیم، نمیتوانیم آن را حل کنیم؛ نباید با لاپوشانی مسائل را کنار گذاشت. من بهعنوان خادم مردم و نماینده ملت در مجلس باید بگویم که مسئلهای به نام مسکن داریم که تاکنون موفق نشدهایم آن را حل کنیم که باید آن را مطرح کرده و برای حل آن کمک بخواهیم.
در جلسهای که چند وقت قبل در شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتیم پیرامون گفتوگو در جامعه صحبت شد و این همان چیزی است رهبر معظم انقلاب در این خصوص دستوری در سال 1381 داده بودند اما به آن بیتوجهی شد که حتی ایشان فرمودند مسئولان و مردم گاهی به موضوعات توجه نمیکنند و مسائل رویهم میماند.
حال سؤال این است که این گفتوگو از کجا آغاز شود؟ که من میگویم یکی از این مسائل همینجاست و باید از مسکن شروع شود که آن را حل کنیم. اول باید بپذیریم که این اشکال وجود دارد و مسئله را در جامعه مطرح و بعد همه تلاش کنیم تا این مسئله را حل کنیم و این وظیفه همه ما است.
حدود 70 درصد درآمد خانوارها در شهرهای بزرگ صرف تأمین اجاره مسکن میشود
فرمان حضرت امام(ره) در 21 فروردین سال 1358 را نیز ازاینجهت راهبردی و کاربردی میدانیم، رقم قابلتوجهی از ارز کشور یعنی بیش از نیمی از آن را به یارانه برای تولید اقلام اساسی کشور اختصاص دادهایم تا غذای مردم و معیشت آنها تأمین کنیم اما جای دیگر یارانه نقدی به مردم میدهیم که این اقلام اساسی را دریافت کنند؛ اکنون باید پرسید مسکن چه سهمی از درآمد خانوار دارد؟ خانوادهها هر درآمدی داشته باشند بهطور متوسط 50 درصد آن را بهصورت مستقیم برای تأمین اجاره مسکن میدهند که این میزان در کلانشهرها و شهرهای بزرگ به 60 تا 70 درصد میرسد.
این در حالی است که اگر از مردم بپرسید امروز بزرگترین کمک معیشتی به شما چیست؟ آنها نمیگویند خوراک و پوشاک بلکه میگویند یک سرپناه میخواهند چراکه خودشان و همه اعضای خانواده آنها کار میکنند تا بتوانند هزینه اجاره مسکن را بدهند. آنها آنقدر از هزینههای جاری خود میزنند و آن را برای مسکن میگذارند که به خوراک خانواده نیز ضربه زده و حتی نمیتوانند نیاز 2 هزار کالری روزانه خود را نیز تأمین کنند.
خانهدار شدن دهکهای پایین 80 سال زمان میبرد
تصور کنید هر خانوادهای یکسوم درآمد ماهیانه خود را برای خرید مسکن پسانداز کند چون بیشتر از آن نمیتواند و باید هزینه خوراک و اجاره مسکن کنونی خود را نیز تأمین کند؛ در دهکهای پایین اینگونه است که خانوادهها از دنیا میروند اما صاحبخانه نمیشوند چون 70 تا 80 سال زمان میبرد و این زمان در اقشار متوسط به 50 تا 60 سال در شهرها میرسد درحالیکه این مدت در خارج از کشور 7 تا 8 سال و نهایتاً تا 15 سال است ازاینرو موضوعی مهمتر از مسکن وجود ندارد.
مشکل مسکن را باید بهعنوان یک مسئله بپذیریم و آن را حل کنیم، خطاب فرمان امام(ره) در حوزه تأمین مسکن بر اساس راهبرد ایشان، دولتها نبوده و رویکرد ایشان مردم بود. امام(ره) تأکید داشتند که دولت به مردم زمین بدهد و مردم خودشان زمین را بسازند که نمیدهیم.
وجود 15 میلیون هکتار زمین قابل سکونت در کشور
جایی از قانون جهش تولید مسکن گفته نشده که دولت برای مردم مسکنسازی کند، در فصل یازدهم برنامه هفتم پیشرفت نیز جایی از ساخت مسکن از سوی دولت برای مردم گفته نشده بلکه گفتهشده دولت تسهیلات آن را فراهم کند که امام(ره) همان زمان این موضوع را تشخیص دادهاند. ایشان یکی از مشکلات موجود را موضوع زمین میدانستند که باید به مردم واگذار شود که تنها کاری که انجام میشود این است که همین زمین را هم به مردم نمیدهیم که اگر هم داده میشود مشکلات اساسی وجود دارد که به آن توجه نکردهایم.
ما حدود 15میلیون هکتار زمین قابل سکونت در کشور داریم اما تاکنون کمتر از یک درصد آن یعنی حدود 0.7 درصد از آن را استفاده کردهایم. در حوزه تراکم نیز در برخی نقاط کشور، روستاییان محل زندگی خود را تخلیه کردهاند و جاهایی را هم داریم که 150 نفر در یک هکتار ساکن است درحالیکه پرجمعیتترین شهرهای دنیا نیز چنین تراکمی ندارند.
رشد جمعیتی 6 درصدی در حاشیه تهران ناشی از مهاجرت/ سکونت 20 درصدی جمعیت در تهران با دارا بودن تنها یک درصد مساحت کشور
در تهران نیز حدود 20 درصد جمعیت ایران در یک درصد مساحت زمین کشور ساکن شدهاند که همین منجر به بروز آلودگیهای خاک، آب، هوا و صوتی شده و روزبهروز گسترش مییابد، بهعنوان کسی که 12سال در شهر تهران و نه در دشت تهران، مسئولیت داشتم میگویم که برخی چالشهای محیط زیستی وجود دارد که با شرایطی که رقمزدهایم قابلحل نیست. نرخ رشد جمعیت در روستاهای دشت تهران به 6 درصد میرسد درحالیکه این رقم برای کل کشور 2.2 درصد است و علت آن نیز زادوولد نیست بلکه جمعیت ناشی از مهاجرت است.
زمینهای در اختیار سازمان ملی زمین و مسکن وزارت راه و شهرسازی در محدوده و حریم شهرها حدود 2 برابر کل زمینهایی است که در آن خانهسازی شده است، البته ممکن است مسئولان بگویند بخشی از آن در حاشیه رودخانه بوده و یا مورد اختلافی است که قبول داریم اما درهرصورت باید بپذیریم که چنین ظرفیتی وجود دارد. آمار و گزارش آن نیز در مرکز آمار و مرکز پژوهشهای مجلس موجود است.
واگذاری 0.2 درصد زمینهای دولتی برای ساخت مسکن به مردم، مشکل مسکن را حل میکند
اگر تنها 0.2 درصد از زمینهای دولتی را به مردم برای ساخت مسکن واگذار کنیم، مشکل مسکن حل میشود که کمتر از 300 هزار هکتار از 15میلیون هکتار گفتهشده، است. امروز حدود 50 درصد قیمت یک مسکن بهطور متوسط به خاطر زمین آن است.
واگذاری مسکن اینگونه است که فرد اجارهنشین بوده، مهلت بازپرداخت وام قبلی او سرآمده و باید وام جدیدی بگیرد که به علت بدهی بانک به او نمیدهد، میزان پیشرفت ساخت مسکن او نیز تنها 45 درصد است، پیمانکار هم تهدید میکند که اگر پول دریافت نکند امتیاز آن را به شخص دیگری واگذار میکند و صاحبخانه نیز او را تحتفشار گذاشته است.
توجه ویژه مجلس یازدهم به مسکن در جریان تصویب قانون جهش تولید مسکن و احکام برنامه هفتم پیشرفت
مسکن بهصورت اولی باید در اولویت تأمین معیشت ما باشد، امام(ره) نیز بهصورت کاربردی و راهبردی همین دستور را دادهاند که اول موضوع مسکن مردم را برطرف کنیم و فرمودهاند که دولت باید زمین واگذار کند و بعد نظارت و تسهیلگیری کند لذا باید این موضوع را بهعنوان یک مسئله به رسمیت شناخته، آن را در معرض گفتوگو بگذاریم و اظهارنظرهای کارشناسان و متخصصان را برای تصمیمگیری درست، بشنویم.
پیگیری طرح جهش تولید مسکن در دوره یازدهم مجلس یکی از اولویتهای کاری مجلس بود که درنهایت به تصویب رسید، در جریان تدوین احکام برنامه هفتم پیشرفت نیز که بهعنوان میثاق ملی سه قوه، حاکمیت و مردم است به مسکن توجه شده و وقتی دولت حرف از وفاق میزند یعنی همدلی و همکاری.
50 درصد مشکل مسکن کشور با واگذاری زمین برطرف میشود/ مجلس برای اجرای احکام مسکن برنامه هفتم پایکار دولت است
امروز باید میان سه قوه همکاری و همدلی باشد که درنهایت منجر به همافزایی و ارزشافزوده برای ذینفع نهایی که مردم هستند، شود، اگر همکاری، همدلی و وفاق باشد اما ذینفع اصلی که مردم هستند هیچ خیری از آن نبینند، این همکاری به کار نمیآید. همه اینها زمانی معنا پیدا میکند که قدرت حل مسئله پیداکرده و به مسکن بهعنوان موضوع مهم معیشتی مردم توجه کرده و برای حل این مسئله همه دستبهدست یکدیگر دهیم.
از منظر دکتر پزشکیان دنبال کردن سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری و اجرای احکام برنامه هفتم پیشرفت عین وفاق است و همین میتواند همه مشکلات مردم را حل کند، مجلس نیز پایکار است و معتقدیم با همکاری مردم میتوانیم این مسئله را حل کنیم. 50 درصد مشکل مسکن با واگذاری زمین حل میشود لذا اجرای قانون نیز با اشکال مواجه است و باید برطرف شود و درنهایت مردم باید مسکن را تولید کنند و حتی انبوهسازی هم باید به دست مردم انجام شود.
انتقاد رئیس مجلس از مسکنسازی در حاشیه شهرهای بزرگ/ مسکنسازی نیازمند توجه به آمایش سرزمینی است
ما باید موانع سر راه تولید مسکن را در مجلس حل کنیم، در ماده 50 فصل 11 برنامه هفتم پیشرفت دقیقاً به این موضوع اشارهشده که باید 0.2 درصد زمینها به همین شکل طبق قوانین شورای عالی شهرسازی واگذار شود و تراکم بیش از 60 نفر در هکتار هم نباشد.
عمدتاً مسکنسازیها در حاشیه شهرهای بزرگ بوده است، ما باید به طرح آمایش سرزمینی توجه کنیم. محوری را از شمال شرق کشور به جنوب غرب را تصور کنید و ببینید که در سمت شرق و غرب کشور چند نفر جمعیت در چند هکتار زندگی میکنند اما بازمیخواهیم همه را به حاشیه شهرهای بزرگ دعوت کنیم. رونق تولید باید به حاشیه شهرهای زیر صد هزار نفر، 50 هزار نفر و 25 هزار نفر برود که در تبصرههای برنامه هفتم پیشبینیشده و هرکجا ایرادی باشد آن را اصلاح میکنیم.
تولید مسکن و راهاندازی چرخه تولید در روستاها راهکار معکوس شدن مهاجرت/ تکلیف مجلس به دولت برای ایجاد مدیریت یکپارچه روستاها در قالب برنامه هفتم
در ماده 51 برنامه هفتم پیشرفت نیز پیشبینیهایی برای مسکن روستایی در نظر گرفتهشده است، موضوع مهم دیگر مدیریت یکپارچه در روستاها است. از بعدِ جهاد سازندگی شاهد خالی شدن روستاها بودهایم. دولت و وزارت جهاد کشاورزی طبق قانون برنامه مکلف شدهاند در سال نخست اجرای این قانون موضوع مدیریت یکپارچه روستاها را بیاورند تا از نابسامانیهای فعلی در روستاها نجات پیدا کنیم و طرح هادی روستاها و معیشت محور را باهم حلوفصل کنیم.
جمعیت روستایی به شهری در سراسر دنیا 70 به 30 است درحالیکه این میزان در ایران دقیقاً برعکس است، امروز 28 درصد جمعیت کشور در روستاها و 72 درصد در شهرها زندگی میکنند ازاینرو قطعاً باید مهاجرت را معکوس کنیم که یکی از راههای آن تولید مسکن و راه دیگر راهاندازی چرخه تولید در روستاها است که در ماده 52 قانون برنامه هفتم پیشرفت به آن پرداختهشده و کاملاً عملیاتی بوده و روش تأمین منابع مالی آن تعیین تکلیف شده چراکه بااعتبار دولتی و نرخهای سود موجود نمیتوان کمک کرد و مردم قدرت پرداخت تسهیلات را ندارند؛ این از نکاتی است که باید آن را پیگیری و از این مسیر ارتقای بهرهوری را دنبال کرد.
بنیاد مسکن با رویکرد انقلابی مردم را به صحنه بیاورد
بر اساس برنامه هفتم و اهمیت معیشت مردم که اولویت است، وقتی حرف از محرومیتزدایی میزنیم برای این است که معیشت مردم، پابرهنگان و کسانی که مسکن ندارند را حل کنیم ازاینرو موضوع مسکن موضوع نخست ما در اقتصاد ملی و در معیشت مردم است و بیشک بنیاد مسکن با رویکرد انقلابی خود که باید مردم را به صحنه بیاورد، میتواند در این زمینه اثرگذار باشد.
مسئله همه افراد در امور جهادی و بسیجی در ابتدای پیروزی انقلاب، اعزام به روستاها برای پیشرفت آن و موضوع اقتصاد بود، بیش از حدود 36سال از جنگ گذشته که باید تاکنون به سمت پیشرفت میرفتیم اما هیچگاه نتوانستهایم کار مطلوب انجام دهیم البته نباید کارهای انجامشده را نادیده گرفت که میتوان ساعتها هم درباره آن حرف زد. من خودم کار اجرایی کردهام و به دوستان هم گفتهام هرگاه از کار کردن خسته شدید به عقب نگاه کنید که چهکارهایی انجام دادهاید و سرعت بگیرید و هرگاه هم مغرور شده و احساس کردید خیلی کار کردهاید، کارهای بر زمینمانده را ببینید.
قدرت حل مسئله مسکن با ترکیب تشخیص علمی و تصمیم سیاسی به دست میآید
ببینید که مسکن چطور کمر مردم را شکسته است. امروز مردان مردی که در دوران دفاع مقدس خم به ابرو نیاورده و محکم در برابر دشمن ایستادگی کردند، امروز کمرشان در برابر رفع مشکلات و نیازهای خانوادهشان شکسته است که انصاف و مروت نیست. یک جوان باید بهوقت خود تحصیل کند، ازدواج کند، شاغل شود و وقتی از فصل آن بگذرد حتی اگر به او این فرصتها و امکانات داده شود فایدهای ندارد لذا زمان مهم است.
نمیگویم این وظیفه شما بهتنهایی است بلکه همه ما باید دستبهدست یکدیگر بدهیم و بر اساس سندی که امام(ره) پیش روی ما گذاشتند حرکت کنیم. ترکیب تشخیص علمی و تصمیم سیاسی میتواند قدرت حل مسئله به ما بدهد که امروز هردوی اینها در دست ما است و نباید فرصت را از دست بدهیم.
موضوع مسکن را از جایگاه حقوقی و بافرهنگ جهادی پیگیری میکنم/ ضرورت استفاده از فناوریهای اجتماعی برای حل مسئله مسکن
باید بر اساس وظایف خود بهگونهای عمل کنیم تا هنگام پایان کار برنامه هفتم بگوییم موضوع مسکن را به نقطه مطلوب رساندهایم، من به سهم خودم قطعاً از این موضوع غفلت نمیکنم و آن را هم از جایگاه حقوقی خود دنبال کرده و هم بافرهنگ جهادی و اعتمادی که به مردمداریم پیش میبریم یعنی با استفاده از فناوریهای اجتماعی و اعتمادسازی، مردم را به صحنه میآوریم تا در بخشهای مختلف پیش برویم. موضوع مهم امروز کشور ما و مردم ما مسکن است که باید همه همعهد شویم تا این کار را پیش ببریم.