۱۵
مهر ۹۰
نظرات
۰
درآمدی بر چالش‌های ژئوپولیتیکی ایران در قرن ٢١ با تأکید بر تمرکز اقتصادی در کلان‌شهر ملی
محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران با شعاع عملکردی پیچیده‌ای در چارچوب تحولات منطقه‌ای و جهانی در حال تکوین است که توجه به ژئوپولیتیک درونی آن از اولویت‌های اساسی برنامه‌ریزان سطوح استراتژیک خواهد بود. در این چارچوب «پایداری نهادمند» به عنوان چالش نو در ژئوپولیتیک کشور معرفی و تلاش این پژوهش به برقراری رابطه بین ناپایداری‌های ناشی از تمرکز اقتصادی در کلان‌شهر ملی با چالش فراروی امنیت ملی کشورمان می‌باشد. گزاره راهبردی ایران برای دستیابی به جایگاه مناسب در ژئوپولیتیک قرن ٢١ باید تأمین پایداری نهادمند در درون و ظرفیت سازی برای بهره‌مندی هر چه بیشتر از منافع و فرصت ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک ایران جهت صیانت(سپر توسعه) و پیشبرد(موتور توسعه) توسعه ملی می‌باشد.
چالش اساسی قرن ٢١ پایداری و جایابی مناسب در پویش‌های مربوط به نظم‌یابی و تقسیم کار جدید بین‌المللی خواهد بود. روند تمرکز با تصدی‌گری دولت و عدم مشارکت نهادهای عمومی در توسعه فضایی کلان‌شهر ملی، ظرفیت تحمل فضایی را به چالش کشیده و عدم تعادلهای ساختاری، نهادی و عملکردی را افزایش داده است. در نتیجه، ناپایداری فضای کلان‌شهری، امنیت داخلی را تضعیف و بازتاب آن در فضای ملی به بروز چالش‌های متنوعی منتهی خواهد شد. سیستم تهران ناموزون، در حال رشد، متعارض و ناپایدار است. در چنین شرایطی ارتباط داده ـ ستانده‌ای آن وزن ژئوپولیتیکی کشور را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. فرایند تولید قدرت و افزایش لایه های امنیت‌زا در واحد ملی، نقش کلان شهر تهران را در فضای ملی قاطع و در بسیاری از عرصه‌ها بی‌رقیب نشان می‌دهد.
استقرار و تمرکز شدید مؤسسات بزرگ صنعتی، شرکت‌های ملی، واحدهای بانکی، خدمات مخابراتی، نهادهای حکومتی و دولتی در کلان‌شهر تهران به همراه سهم بالای تمرکز بخش خدمات نسبت به بخش‌های کشاورزی و صنعتی، جلوه‌‌ای از تجلی فقدان استراتژی توسعه فضایی در واحد ملی است که عدم تعادلهای ناشی از آن امنیت ملی را به چالش خواهد کشید. اگر چالش‌هایی نظیر اشتغال، شکاف درآمدی، شکاف حاشیه/متن، بحران محیط زیستی، نارسایی‌های منابع زیستی و ناهنجاری‌های فرهنگی- اجتماعی را به عنوان چالش‌هایی در ژئوپولیتیک درون واحد ملی بدانیم تبلور فضایی آن پیش از هر جایی متوجه کلان شهر ملی است. بنابراین با برقراری تعادل فضایی بین ظرفیت، کارکرد و نیازهای کلان‌شهری می‌توان منابع ملی را به صورت کارآمدی در جهت جایابی مناسب در پویش های ژئوپولیتیکی قرن بیست و یکم قرار داد.
